Александр Солженицын: Гулаг Ольтриг.1

Англи хэлнээс орчуулсан Т.А / SOLYARIS

2007 онд АНУ-д хэвлэгдсэн 3 боть энэ номыг саяхан уншиж дууслаа. Түүний дараа

энэхүү сод, түүхэн бүтээлээс бусад хүмүүст хүргэж танилцуулъя гэсэн бодол төрсөн

юм. Монголчууд бид орос оронтой эртнээс хил залгаж хөршийн харилцаатай. Гэсэн

хэдий ч мэддэг, ойлгодог юм шиг хөрш улсад маань өөрийнхөө иргэдээс ч нуун

дарж ирсэн, гуйвуулан өөрчилсөн түүх их бололтой. Олон жил худал суртал

ухуулга, маскны цаана байсан оросын жинхэнэ төрх ямар байв? Оросууд

жинхэнээсээ хэн бэ? Тэд ямар түүхтэй улс вэ? Орос орны гуйвуулагдаагүй түүхийн

талаар, хоригдол гэсэн нэртэй боолын хөдөлмөр дээр тогтож байсан социализмын

талаар илүү ихийг энэ номноос мэдэж болно.

Александр Солженицын: Гулаг Ольтриг.2

материалын хувьд зарим жижиг туршилтуудаас гарсан үр дүнгээс өөр эффект үр

дагавар гарч магадгүй байв. Тиймээс ямар ч тохиолдолд Сталин өөрөө цэвэр,

тэнгэрийн дагина шиг л цэвэр үлдэх ёстой байв.

Ийм учраас тамлан байцаах тухай ямар нэгэн албан бичиг байдаггүй байх гэсэн

дүгнэлтэнд хүрэхээс өөр аргагүй болж байна. Харин үүний оронд мөрдөн байцаах

газар болгонд тодорхой хугацааны дотор хэргээ хүлээсэн байх ёстой туулайнуудын

тоог өгдөг байв. Гэсэн хэдий ч үүнийхээ хажуугаар, нэгэнт ариун өндөр зорилгын

төлөө хэрэглэж байгаа учраас хүч хэрэглэж болно гэж амаар мэдэгддэг байв.

Александр Солженицын: Гулаг Ольтриг.3

шалан дээр чулуудна. Тэгснээ нөгөөдөх чинь хоёр хуруугаа V үсэг шиг хоёр нүдрүү

чинь чичсэнээ айлгаж заналхийлнэ ч гэж байхгүй шууд чамайг нүдэж эхэлнэ. V үсэг

нь чиний 2 нүдийг чинь ухна шүү гэсэн үг юм. Нүдийг чинь ухах хүнд чиний өөрийн

эд хогшил бусад зүйлс юу болох вэ?

Орос дуунд хулгайч нарын дуу их байр эзэлдэг бололтой. "Блатной" гээд

хайвал интернэтээс маш олон дуу гарч ирнэ

Александр Солженицын: Гулаг Ольтриг4

хулгайчуудыг томилж байв. Хулгайчууд яг л хорих газрын дотоодын цагдаа,

шуурган цэрэг болон хувирсан байв.

1938 оны 2-3-р сард нэгэн нууц зааварчилгаа НКВД-ээр тархав: "Хоригдлуудын тоог

бууруул" (мэдээж суллахгүйгээр). Энэ бол бараг зүй ёсоор урган гарсан логик

шийдвэр байв. Гулаг дээд цэгтээ хүртэл ачаалж хоригдлуудыг багтаах байр, хүнс,

унд, хувцас хүрэлцэхээ больсон байв. Ийнхүү энэ мөчөөс эхлэн хоригдлууд үй

олноороо үхэж, цувааны дарга нар бүдэрч унасан хоригдлууд дээр бууныхаа цэцийг

шалгаж эхлэв.

Александр Солженицын: Гулаг Ольтриг.5

буудахыг нэг их сонирхохгүй харин түүний оронд шинээр ялын хугацаа нэмж оноож

байв. Бүх хорих ангиудад буудаж устгаж байлаа. Хамгийн их хоригдол буудсан нь

Колыма, Воркута 2 юм… Кашкетины заавраар өдөрт 760 хоригдол буудаж байв…

Печора голд байдаг Адак лагерьт хоригдлуудыг цаазлахын өмнө гар хөл, амыг нь

боож уян машинд 5-8-аар нь суулгаж авч явдаг байв. Тэгээд оршуулгын газар

ирэхэд нь ухаж бэлдсэн нүхэнд оруулан амьдаар нь булдаг байв.

Александр Солженицын: Гулаг Ольтриг.6

байгаагүй. Тэгээд хоригдлууд надад цувааны бүх харгалзагчид танай аав шиг

болоосой гэж ярьдаг байсан гэж” гэж тэр дурсдаг…

Дайны дараа ВОХР-ын харгалзагч нар өөрсдийнхөө ажлыг мөн “ял” гэж ярьдаг

болсон байв. Тэгээд тэд “ялаа дуусгаад” гэж ярьдаг байв. Тэд өөрсдийнөө ажлын

гутамшигтайг мэддэг, тиймээс бусад хүмүүс, гэр бүлийнхэндээ ажлынхаа талаар

хэлдэггүй байв. Ортауд нэг харгалзагч КВЧ-ээс хулгай хийж албанаасаа

чөлөөлөгдөж, түүнд ял тулгасан ч тэр тэр дорхноо өршөөлөөр суллагдав.

Александр Солженицын Гулаг Ольтриг Товчилсон хөрвүүлэг.7

хоригдлууд дарлагдсан, зүдэрсэн хэвээрээ, оргосон хоригдлуудыг нохойгоор

мөрдүүлж, суман мөндөр буулгасан хэвээрээ л байв.

Гэсэн ч нэгэн зоригтой, шийдэмгий, тэсвэр алдсан бодол эрчүүлийг хөл дээр нь

босгосон юм “Бид зугатахын оронд, тэднийг зугатдаг болгож болохгүй юм уу?”

Ийнхүү асуулт тавигдаж, тодорхой тооны хүмүүс энэ талаар эргэцүүлцгээж, үг

болгож хэлж, бусад зарим нь түүнийг сонсов. Орголтын үе дуусч, Бослогын эрин

эхэллээ.

Арктикын ард тvмэн. Ненейчүүд.

Монголын тал нутагт оршин тогтнож байсан нvvдэлчин аймгууд єнєєгийн хойд туйлын уугуул иргэдийг бvрэлдэн бий болоход ихээхэн нєлєє vзvvлсэн аж.

Колийн олтригоос Таймыр хvртэл, Хойд мєсєн далайн эрэг хавиар нутагтай ненейчvvд уул нь Ємнєд Сибирь хавиар нутагтай нvvдэлчид байсан хэмээн угсаатны зvйчид vздэг. Тэдний євєг дээдэс МЭ I зууны vед дайнч нvvдэлчдийн хєлєєс дайжин явсаар одоогийн нутагтаа хvрчээ. М.А.Кастрений vзэж байгаагаар єнєєгийн неней vндэстэн нь финн-угра угсааныхантай холбоотой самоед нар гэнэ.

Бидний тухай хятад сэхээтний бодол

 (эмзэг сэдвээр хийсэн ярилцлага)
1997 оны намрын нэгэн єдєр МИТ (Massachusetts Institute of Technology) Домд байрлах Инженерийн номын санд чацархаг биетэй хятад оюутантай танилцсан юм. Тэрээр Хятадын тєрийн албанд олон жил ажиллаaд улс тєрийн ухаанаар докторын зэрэг хамгаалахаар МИТ-д иржээ. Дан ганц технoлoгийн талаар МИТ дэлхийд тэргvvлдэг гэж бодож явсан би тvvнээс улс тєрийн ухаанаар ч тэргvvлэх сургууль болохыг анх мэдэж авсан. Хятадтай харьцаа хvйтэрсэн он жилvvдэд єссєн би хятад хvн харахаар бушуухан цохиод унагчихаар санагддаг байсныг юунд нуух вэ. Харин Японд єнгєрvvлсэн он жилvvдэд бодол санаа минь єєрчлєгдєж, “дайснаа vзэн ядах нь гол биш, юу бодож байгааг мэдэх нь чухал” гэсэн самурай хvмvvлжил суусных юм уу, хятад оюутнуудтай уулзахдаа элдвийг асуудаг болов.

Монгол дахь гутамшигт үнэн

Сэтгүүлч Дамиэн Досан “Энэ гутамшигт асуудлууд хүн бүхний өмнө илт болсоор байгаа, гэхдээ Монголын хувь заяа хэнд ч хамаагүй, хэн ч авч хэлэлцэхгүй! Харин Монгол Улс бол олз хайгчдын бай. Ашиг хайгчид Монголыг зөвхөн ашиг олох талбар өмч л гэж үзнэ” гэж бичжээ.
Монголд хагас жил амьдраад буцсан англи сэтгүүлч манай улсын талаар Шинэ Зеландын нэгэн хэвлэлд нийтлэл бичсэн нь гадаадад суугаа нутаг нэгтнүүдийг маань төдийгүй Чингисийн Монгол хэмээн омогшдог, эх орноо гэсэн сэтгэлтэй хэн бүхний өрийг өвтгөж, зүрхийг шимшрүүлээд байна. Түүний нийтлэлийг тоймлон хүргэе.

Орос орны хар энерги

Зохиолч Владимир Сорокиноос Орос орон дахь үзэл бодлын эрх чөлөө­ний талаарх бодол, Путиний сөрөг хүчин, Барууныхны тоомжиргүй байдлын тухай Германы “Шпийгель“ сэтгүүл саяхан ярилцлага авчээ. Ярилцлагыг бүрэн эхээр нь нийтэллээ.
 - Ноён, Сорокин, та “Опричниксийн өдрүүд“ номондоо нэг хүний дэглэмт Орос орны тухай бичжээ. Үйл явдал ирээдүйд өрнөж байгаа боловч түүнийг өнгөрсөн үеийн догшин Иваны үеийнхтэй зүйрлэжээ. Үнэндээ та өнөөгийн Орос орны тухай өгүүлсэн юм биш үү?

Чойномын алдагдсан бүтээл .

 

Борис Немцов: “Путиныг Бен Алигийн адил төгсгөл хүлээж байгаа”

Борис Немцов
1959 онд Краснодарск мужын Сочи хотод төрсөн. Горьковскийн Улсын Их сургуулийг радиофизикч мэргэжлээр төгссөн бөгөөд 1990 онд РСФСР-ийн ардын депутат, дээд зөвлөлийн гишүүн, 1995 онд Нижегород мужын губернатор, Елциний засгийн газрын үед Түлш цахилгааны Сайдаар ажиллаж байжээ. 2004 оноос Чөлөөт сонголт байгууллагыг байгуулан ажиллаж байна.

Борис Немцов Le Nouvel Observateur-д өгсөн ярилцлагадаа шинэ оны өмнө хэрхэн баривчлагдсанаа дэлгэрэнгүй ярьжээ. 

«Орос ертөнцийн» сүйрэл: Хямрал, Ялзрал, Задрал

Агуу том гүрэн ойрын хугацаанд задран унах магадлал өндөр...Одоогийн засаглал таваас илүү жил тэсэх нь юу бол....Бжежинский 2012 онд ОРОС улсыг задран унахыг урьдчилан харсан...

Орос орон тоо, баримтаар

Оросын ШУА-ийн Нийгэм-эдийн засгийн судалгааны Институтын мэдээгээр 2011 он гэхэд Орос оронд 4 сая орон гэргүй тэнүүлч, 3 сая ядуус, 5 сая хараа хяналтгүй хүүхдүүд байна.

Ховорхон ховорхон зургууд байна даа

МУГЖ С.Жавхлан

О.Пүрэв: Бунханд байсан шарил Сүхбаатарынх биш байсан

Сүхбаатар судлаач ШУ-ын гавьяат зүтгэлтэн, түүхч доктор О.Пүрэв гуайтай ярилцсан юм.
Та Жанжин Сүхбаатарын талаар хэдийнээс судлах болов?
-Би МАХН-ын дэргэдэх Намын түүхийн институтэд ажилладаг байлаа. Тэнд эрдэм шинжилгээний ажил хийж байгаа хүн заавал нэг сэдэв сонгож судлах ёстой боловч зөвхөн дарга нарын зааж өгсөн сэдвийг судалдаг байлаа. Сүхбаатар жанжны намтрыг ч дарга нарын даалгаврын дагуу авч судлах болсон юм. Сүхбаатар жанжин бол монголчуудын шүтээн болсон хүн л дээ. Тэрээр 1893 онд төрж, 1923 онд яг 30 насныхаа ой дээр өөд болсон байдаг.
-Монголын түүхийг социализмын үзэл суртлын жилүүдэд нэлээд гуйвуулсан байдаг. Сүхбаатарын түүх ч ялгаагүй худал, үнэн хосолж байв уу ?

Египетийн хувьсгалын талаар өрнөдийнхөн хэрхэн үзэж, дүгнэж, бичиж байгааг доор сийрүүлье

Ойрхи Дорнод судлаач, нэрт сэтгүүлч, тоймч Роберт Фиск нэгдүгээр сарын 25-наас эхэлсэн Египетийн хувьсгалын талаар ийн өгүүлжээ. Инээж, уйлж, залбирч, бүжиглэж, гудамжинд сөхрөн сууж газар үнсэх энэ хүмүүс, энэ ард түмэн өөрсдийн толгой дээр олон жил зайдалж хэтэвчнээс нь 40 тэрбум доллар хулгайлсан дарангуйлагчаа унагаснаа баярлан тэмдэглэж байна. Ард түмэн ардчиллыг хүсэж, эмэгтэйчүүд нүүрний гивлүүрээ сөхөн зураг авахуулж байна. Тунис, Египетээс эхэлсэн хувьсгал Арабын ертөнцийг тэр чигээр нь хамарч олон жил өрсөлдөгчгүй төрийн толгойд заларсан Арабын шахуудыг сандаргаж эхэллээ. Харин өрнөдийн орнуудын хувьд тэр дундаа АНУ-д энэ хувьсгал ямраар тусах вэ гэдэг одоо хүн бүхний тааварт үлдэж байна.

Жорж Сорос өнгөт хувьсгалуудаас нэлээд ашиг олжээ.

Тэрбумтан, еврей үндэстэн Жорж Соросын хөрөнгө 2000 оноос хойш бусад баян хүнийг бодвол харьцангуй өссөн гэж судлаачид үздэг байна. Энэ нь чухам юутай холбоотой болохыг судлаач Сара Хелмес тогтоосон гэнэ.
Түүний ярьснаар Ж.Сорос дэлхий дахинд болсон өнгөт хувьсгалуудыг санхүүжүүлсэн бөгөөд үүнээсээ ихээхэн ашиг олжээ. Иймээс хөрөнгө нь нэмэгдэхийн хэрээр “Сорос” сангийн үйл ажиллагаа ч дэлхий нийтэд түгсэн гэдэг. Өөрөөр хэлбэл, тэрбээр энэ сангийнхаа уйл ажиллагааг бизнес хийж олсон мөнгөөрөө санхүүжүүлээгүй. Харин өнгөт хувьсгалаас олсон мөнгөө эргэлтэд оруулах, сайн санааны үйлд зориулах зэргээр “булах” гэж оролдсон байна.

Хятад луу казакстаныг залгихад бэлэн байна

Оросын «Правда» сонины сэтгүүлч Сергей Балмасов сүүлийн үед эрчимжиж буй Хятад, Казахстаны харилцааны талаар бичжээ.

Казахстаны Ерөнхийлөгч Нурсултан Назарбаев Хятадад олон хоногийн айлчлал хийхээр бэлтгэж байна. Тэрбээр БНХАУ-тай хамтын ажиллагаагаа өргөжүүлж ээлжит зээл авна гэж найдаж байгаа ажээ. Үүнтэй уялдуулан сүүлийн үед Астана Бээжинд тавих анхаарлаа мэдэгдхүйц, нэмэгдүүллээ. Казахстан бол Хятадын хувьд бүс нутгийн хамгийн чухал улс билээ. Тус улс түүхий эдийн асар их нөөцтэйд хэргийн учир оршино.
Нэгдүгээрт, Казахстан нь байгалийн хий, газрын тос, уран зэрэг эрчим хүчний асар их нөөцтэй орны хувьд Хятадын сонирхлыг хамгийн түрүүнд татаж байгаа билээ.

XIV Далай лам: 600 жилийн өмнө би египет хүн байлаа

Шинэ оны өмнөхөн Дээрхийн гэгээн XIV Далай лам Энэтхэгийн Дармасала дахь өргөөндөө Оросын сэтгүүлчдийг хүлээж авч уулзан дэлгэрэнгүй ярилцлага өгснийг хэсэгчлэн нийтэлж байна. Ярилцлага авсан сэтгүүлчдийн дийлэнх нь Буриад, Халимаг зэрэг монгол туургатан улсуудын сонин хэвлэлийнхэн байжээ. 

- ОХУ-д айлчлах бололцоо Дээрхийн гэгээнтэн танд олдохгүй байгаагийн шалтгаан юунд байна вэ? Чухам юу нь болж бүтэхгүй байгаа юм бол оо?

Хятадад яагаад “өнгөт хувьсгал” дэгдэхгүй вэ?

-ОХУ-ын тоймч С.Балмасовын нийтлэл-
Хятадын хүчний байгууллагынхан хоёрдугаар сарын 20-нд ээлжит “интернэт хувьсгал”-ыг үр хөврөлд нь няц дарлаа. Египетийн найруулгаар ардчилал, хоол, орон сууц, шударга ёсыг шаардсан “Мэлрэг цэцгийн хувьсгал”-ыг эхлүүлэх, “авторитар дэглэм”-ийн эсрэг олон түмнийг эсэргүүцлийн жагсаалд дуудсан уриалгаар тэр өдөр Хятадын интернэт дүүрсэн байсан. (Тодруулахад: Авторитар дэглэм /латины auctoritas-эрх мэдэл гэсэн үгээс гаралтай/ гэдэг нь нэг буюу бүлэг хүмүүсийн гарт төр засгийн эрх төвлөрсөн, ардчилсан бус улстөрийн дэглэмийг хэлдэг аж)

Хятадын талын баталж буйгаар Засгийн газрын эсрэг чиглэсэн эдгээр уриалгыг Америкийн хаягуудаас интернэтэд цацсан гэнэ.

Жагсагчид армийхныг “урвуулж” Каддафи эх орноосоо зугатав./Түүүний эмэгтэй бие хамгаалагчдын зургыг нэмж оруулав./

Өнгөрсөн сарын дунд үеэс эхлэн Арабын ертөнц, Ойрхи Дорнодын орнуудад үүсээд буй улс төрийн хямрал оргил үедээ хүрч, улс орнуудад ээлж дараалан эсэргүүцлийн хөдөлгөөн өрнөөд байгаа билээ. Египетээс эхэлсэн улс төрийн тэмцлийн буухиа Ливид үргэлжилж, ням гаригаас даваа гаригт шилжих шөнө Муаммар Каддафийн дэглэмийг эсэргүүцэгчид болон тусгай албадын цэргүүдийн хооронд мөргөлдөөн үүссэн байна. Зарим эх сурвалжийн мэдээлж буйгаар мөргөлдөөн Триполи төв талбай болон хотын өөр дөрвөн дүүрэгт болж байгаа аж.

Хятадын шорон.

Шашны “Фалуньгун” нийгэмлэгийн үйл ажиллагааг одоогоос 12 жилийн өмнөх дөрөвдүгээр сарын 25-нд хүчээр хаасан юм. Тяньаньмэний талбай дээр оюутны жагсаалыг хөөн тарааснаас хойш зургадугаар сарын 4-нд 22 жил болно.

“ЛУУ”, “ЗААН” хоёрын тулаан

XXI зууныг Азийн зуун хэмээн ярьж бичин, түүнийг нь Америк тэргүүтэй өндөр хөгжилтэй орнууд наанаа тоохгүй дүр эсгэвч цаанаа хүлээн зөвшөөрөөд байгаа билээ. Дэлхийн хүн амын ихэнх хэсэг энэ тивд аж төрж, ирээдүйн зах зээл энд л төвлөрөх болно.Гэвч бидний амьдарч байгаа тив “Хүйтэн дайн”-ы ирмэгт тулж ирээд байна гэвэл та итгэх үү? Азид бий болоод байгаа хоёр супер гүрэн өдрөөс өдөрт хүч чадлаа нэмэгдүүлэн, бие биенээ хялайн харсаар удаж байна. Хятад, Энэтхэг гэсэн хэт том хоёр орон цэнхэр гаригийн маань ирээдүйн хувь заяаг шийдэхээр өөр хоорондоо арсалдан буйг ажиглагчид, судлаачид сэтгэл түгшин харж эхэллээ.

Элчин сайд Ц.Гүрбадам: Надаас өмнө ЗХУ-д элчин сайдаар ажиллаж байсан 17 хүний 7 нь буюу 40 хувь нь

5 цаг 12 минутын өмнө

Монгол улсын нам, төр, засгийн дээд удирдлагын жолоог бараг хагас зуун жил залуурдаж явсан Ю.Цэдэнбалын алдар гавьяа, алдаа дутагдал, амьдралын гунигт үеийн тухай "Ю.Цэдэнбал:Түүхэн үнэний тухай бодрол" номоо шинжлэх ухааны доктор,профессор Ц.Гүрбадам бүүр 1994 онд хэвлүүлсэн байдаг.  Дурсамжийг зохиогч энэхүү түүхэн хүний удирдлаган дор 1966-1981 онд МАХН-ын Төв Хорооны Аж үйлдвэр, эдийн засгийн байгууллагуудын хэлсийн эрхлэгчээр 15 жил, Прага хотноо "Энх тайван, социализмын асуудал" сэтгүүлд 1981-1984 онд МАХН-ын төлөөлөгчөөр ажиллаж байхдаа түүнийг нэлээд сайн мэддэг болсон бөлгөө. Ялангуяа Монгол улсын шинэ үеийн түүхийг бүтээх үйлсийг удирдан зохион байгуулж, хэзээ ч арилахгүй ул мөрөө мөнхжүүлэн үлдээсэн Ю.Цэдэнбалын амьдралынх нь сүүлчийн гунигт жилүүд болох 1984-1990 онуудад Ц.Гүрбадам түүнийг бүх албан тушаалаас нь хэрхэн өөрчилсөн, дараа нь Москва хотноо яаж амьдарч байсан тухай бодит үнэнийг мэдэх, гэрчлэх цорын ганц Элчин сайд мөн болно.  Ингээд Ц.Гүрбадам Элчин сайдтай уг номоо гаргснаас хойш бараг 20-иод жилийн дараа уулзан ярилцлаа.

М.Ходорковский: Үндэстэн улсаа байгуулах уу, эзэнт улс болох уу гэдэг сонголтыг хийх цаг ирнэ

     

Михайл Ходорковский, Платон Лебедев нарын өмгөөлөгч В.Н.Данилкин “Новая газета” сонинд хандан захидал илгээж, ярилцлага авах хүсэлтийг нь зөвшөөрч байгаагаа илэрхийлжээ. Ингээд тэд өчигдөр шүүх хурал завсарлах хооронд 30 минутын чөлөө авч ярилцлагааа хийсэн байна. Барууны орнуудад ОХУ-ын нэр хүндийг навс унагасан хэргийн гол эзэн болох М.Ходорковский шоронд долоон жил хоригдсоны эцэст анхныхаа ярилцлагыг өгсөн нь энэ . Ингээд Тэдэнтэй “Новая Газета” сонины сурвалжлагч Дмитрий Муратов, Юрий Рост, Вера Челищева нарын хийсэнн ярилцлагыг тоймлон хүргэж байна.

Орост хэн баян бэ?

Орост хэн жаргалтай вэ ?
А.Некрасов

Энэ жилийн хамгийн баян оросоор Абрамович Роман Аркадьевич шалгарсан билээ13.3 тэрбум ам.доллартай тэнцэх эд хєрєнгєтэй тэрбээр дэлхийн хамгийн баян 60 хvний жагсаалтад 21 дvгээрт бичигдсэн. Єнгєрсєн жил Оросын тэргvvн баянаар шалгарсан М.Ходорковскийн эд хєрєнгє 15-аас 2,2 тэрбум болтлоо багассан тул энэ жилийн дэлхийн тэргvvн баячуудын жагсаалтад орж чадаагvй юм. Тvvнээс гадна Оросын тэргvvн баячуудын жагсаалтаас хасагдсан таван хvн нь бvгдээрээ М.Ходорковскийтэй ажил хэргийн холбоотой хvмvvс байсан гэдэг. Одоогоос нэлээд хэдэн жилийн ємнє Оросын тэргvvн баячуудад ордог байсан Владимир Гусинский, Борис Березовский нар харамсалтай нь улс тєрийн шалтгаанаар хилийн чанадад амьдарч байгаа бєгєєд бизнес нь ч тєдийлєн сайнгvй байгаа бололтой.
Энэ жилийн дэлхийн тэргvvн баячуудын жагсаалтад Оросын нэлээд хэдэн иргэн орсон билээ. Зарим нэгэн хэвлэлд бичсэнээр тэд бvгд Орост амьдардаг еврейчvvд юм байна.

"Бодлууд" ном . Х.Баттулга

Төр дэх бригад

Воры в законе

“Бригадын бригадирт загнуулаад…” гэж нэгэн буриад өвгөн ярьж байхыг багадаа сонссоноо мартдаггүй юм. Нэгдэл, сангийн аж ахуйн бригад. Социалист хөдөлмөрийн бригад гээд олон бригад монголд байжээ. Селтик гаралтай энэ үгийг анх Шведийн хаан Адольф Гюстав эргэлтэд оруулсан гэнэ. Цэргийн бүлэглэл, цол зэргийг илтгэж байсан энэ үг яаж яваад монголд ирсэн нь сонин. "Work brigade" гэсэн ойлголт ч англи хэлэнд байдаг юм байна. Би хэлний мэргэжилтэн биш болохоор энэ тухайд бус тэс өөр Бригадын тухай өгүүлэх юм.

Оросын Бригад

“Бригада” буюу “Law of the Lawless” хэмээх оросын цуврал кино монголчуудад танил болоод удаагүй. Энэ бол Зөвлөлтийн импери задран унасны дараа гэмт бүлэглэлүүд хэрхэн үүсэж хөгжсөнийг бараг л баримтаар үзүүлсэн кино.

"Бодлууд" ном . Х.Баттулга

Аварзэдийн авч үлдсэн асгат
(Жинхэнэ эх орончдын тухай)                                                                                           

Тусгаар тогтнол

Газрын зураг дээр Монгол Орос, Хятад хэмээх хоёр талхны завсар хавчуулагдсан амтат, зөөлөн мах лугаа харагдана. ХХ зууны эхнээс хоёр аварга хөрш энэхүү зөөлөн махыг өрсөж залгих, бусдад залгиулахгүй байх бодлого явуулж иржээ. Монголын тусгаар тогтнол чухам энэ зөрөлдөөн, зааг дээр дэнжигнэж байлаа.

Баабарын маш тодорхой бичсэнээр “ХХ зууны Монголын түүх бол тусгаар тогтнолын төлөөх тэмцэл драмын түүх байлаа. Энэхүү урт удаан хугацаагаар үргэлжилж, эцгээс хүүд дамжин гэрээслэгдэж, хүний гурваас дөрвөн үеийг дамжин дамнасан тусгаар тогтнолын төлөөх тэмцэл 1990 оны ардчилсан хувьсгалаар өндөрлөж бүрэн ялалтад хүрсэн билээ...

"Бодлууд" ном . Х.Баттулга

Таван толгойн бүрхэг ирээдүй
87 жилийн өмнө ч монгол ноёд ардуудыг “ашигт малтмалын уурхай олдвол бид бүгдээрээ жаргана” гэж ухуулдаг байж. Социализмын оргил үед “Эрдэнэт ашиглалтад ороотохвол бид бүгд жаргана” гэж ухуулдаг байлаа. Өнөөдөр “Таван толгой ашиглалтад ормогц үндэсний хөрөнгөтөн бид та нарыгаа жаргаагаад өгнө” гэж улиглаж байна.Сүүлийн үед Энержи ресурс компаниас монголчуудын тархийг угаах сурталчилгаагаа эрчимжүүлж “Нүүрсний үнэ үнсний үнэтэй тэнцэх нь хурдалъя” “Үндэсний хөрөнгөтнүүд бид нар л та нарыгаа тэжээнэ” гэх зэргийн бачим сандруу юмс нэвтрүүлэх боллоо. Тархи угаалгынхаа оргил материал болгож “Таван толгойн өчигдөр, өнөөдөр” хэмээх болхи нэвтрүүлгийг мөнгөөр зодон бүх ТВ-үүдээр цацуулснаас үүдээд бид энэхүү нийтлэлийг тэрлэв.

70-90 ОНЫ 40, 50 МЯНГАТЫНХАН ДАШИЙН МУНДААГ АНДАХГҮЙ

1977 онд одоогийнхоор бол том сенсааци дэгдээгээд нам жим өнгөрсөн хүн бол Дашийн Мундаа юм. Тэр өөд болоод хоёр гурван жил болж байна. Мундаа өргөст торны цаана 21 жил ял эдлэхдээ юу эсийг үзсэн гээч. "Ганц худаг"-ийн гянданд таван жил суухдаа хий дэмий гансарч гиюүрээд гараа эвхээд суугаагүйг олон хүмүүс нотолно. Буу шийдэм, хутга шөвөг зодоон цохионоор нэрд гарч ч жинхэнэ атаман явсаныг халхын шоронгийн дунд үеийнхэн андахгүй.

ЧИМЭЭГҮЙ АТАМАН "ПОЛЬШ" НАМЖИЛ

Ганзагын наймаачдын загалмайлсан эцэг гэж яригддаг байсан "Польш" Намжил гуай таалал төгсөөд тав зургаан жил болж байна. Тэрбээр Дөчин мянгатад насаараа амьдарсан нэгэн бөгөөд бусдад аархаж цамнаад байдаггүй ч цаагуураа бас "Чимээгүй атаман" явжээ. Ер нь тэр дөчин мянгатад ихээхэн нөлөөтэй нэгэн байж. Дөчин мянгатын зарим атаман "Польш" Намжилыг "Багшаа" гэж хүндлээд зогсохгүй хачин гоё хүүхнүүд авчирч танилцуулдаг байж. Тийм ч учраас "Польш" Намжил өөрийгөө "Хотын дарга" гэж өргөмжилдөг байсан гэдэг. Энэ үүднээс зарим нэг өөнтөгч хүн "Намжил бол Монголын сайхан хүүхнүүдээр тоглосон өөдгүй эр" гэдэг юм билээ.

"АРД АЮУШ"-ИЙН САЙНБИЛЭГ ДӨЧИН МЯНГАТЫГ НЭГ ХЭСЭГ БУЖИГНУУЛЖЭЭ

Ибюхайны буюу "Ард Аюуш"-ийн Сайнбилэг гэгч хятад эр соц нийгмийн үед дөч, тавин мянгат, таван зуун айл, Гандангийн дэнжид нэлээд нэр хүндтэй атаман явжээ. Ялангуяа тэр дөчин мянгатын атамануудтай их нийлдэг байсан бөгөөд сав л хийвэл "Ард" кино театрын үүдэн дээр бяцхан дээрэм хийж бужигнуулдаг байж. Тэр Улсын их дэлгүүрийн өмнө дөчин мянгатын атамануудтай нэг хэсэгтээ архиджээ.

Түүнийг яагаад Ард Аюушийн гэх болсон бэ гэвэл орон гэр нь тухайн үеийн Таван зуун айлын Ард Аюушийн гудамжинд байж. Тиймээс дөч, тавин мянгатын атаманууд түүнийг өөрсдөөсөө ялгахын тулд Ард Аюушийн гэж нэрлэх болж.

ХОЁРДУГААР ДӨЧИН МЯНГАТЫН "ГАЛЗУУ" КЛАРОВ

2-р дөчин мянгатын "Галзуу" Кларов бол төрөлхийн халаасны хулгайч бөгөөд эхийн хэвлийгээс гарахдаа нэг гартаа мөнгөний хэтэвч, нөгөө гартаа сахлын хутга атгаад төрсөн гэж зарим хүмүүс хошигнодог. Монголын нэг номерын халаасчин гэж ярих нь ч бий. “Галзуу” Кларовт дамжаагүй шорон гэж үгүй. Хүүхдийн колониос эхлээд архичин согтуучууд цугладаг "Ерөө"-гөөр дамжиж цаашлаад томчуудын шоронгоор буудаллаад эцэст нь Шархадны галзуугийн бопьницод хэсэг саатаад нарны амьдрал үзсэн боловч одоогоос хэдэн жилийн өмнө ор сураггүй алга болсон хүн. Хамт хоригдож байсан хүмүүс нь "Галзуу" Кларовыг хаачсан юм бол доо хэмээн өнөөг хүртэл гайхсаар байдаг. Гадаад руу гарах тэнхэлгүй юм чинь үгүй ядахдаа цогцос нь олдмоор юм даа гэж халагладаг.

40 МЯНГАТЫН АТАМАН "ГЯЛГАР" АЛТАА ГЭГЧ ХЭН БЭ?

1950-иад оны сүүлчээр Бага тойрог, Дөчин мянгат ашиглалтанд орж Усны гудамж, борчуудын гудамж, зүүн хүрээний айлууд анхлан орчин үеийн тохилог орон сууцанд амьдрах болсон билээ. Гэхдээ Дөчин мянгатад Нийслэл хүрээнээс удам дамжсан элитүүд амьдрах нь их байв. Монголчууд анх ингэж хот суурингийн боловсон байдлаар аж төрөх болсон. Харин сөрөг үр дагавар нь бөөнөөрөө нэг дор бөөгнөрөх болсноор хүүхэд залуучууд бие биенийхээ муу зуршлаас амархан суралцаж янз бүрийн бүлгүүд үүсч зодоон нүдээн хийх, айл ухах, халаас суйлах, дээрэм хийх нь их болсон. Ингэснээр шинэ цагийн эрүүгийн нөхцөлүүд үүсэн бий болсон гэж судлаачид үздэг.

Хятадын гайхамшгийн нөгөө тал

90-ээд оны сүүлчээр Хятадын өөрчлөлтийн бэрхшээлүүд, гажуудлын тухай үнэн мөнөөр нь өгүүлсэн “Шинэчлэлийн аюулууд” номоороо Хятад даяар нэрд гарч шуугиан тарьж асан сүүлийн үед хавчигдахын улмаас улс орноо орхиж Чикагогийн их сургуульд судалгаагаа үргэлжлүүлэх болсон судлаач Хэ ЦИНЛЯНЬ Оросын “Время Новостей” сонины сурвалжлагч Александр Ломаковтой хийсэн ярилцлагыг бидэнд маш ихээр нөлөөтэй болоод байгаа хөршийн үнэн нүүр царайг бага ч гэсэн төсөөлөх, тэгээд ч манайхан их багагүй л Хятадын гайхамшгийг бишрэн буй энэ үед бидэнд ухаарал өгөх мөн манайд үүсээд буй засаглалын хямралтай төстэй зүйл их буйн учир та бүхэнд хүргэх нь зөв гэж үзлээ.

Муухай хятад хүн

“Шар сонин” 2001 он.№30

Энэхүү өгүүллийг зохиогч Бай Ян нь Тайваны орчин үеийн нэртэй эрдэмтэн юм. Шүүмжлэлт тэмдэглэл бичсэний учир “Тагнуул” нэр зүүж 9 жил шоронд суужээ. Бай Ян 30 жил зохиол бичихдээ гоёж чимэлгүйгээр, шүүмжлэлт тэмдэглэл голлон бичиж дотоод гадаадад олон уншигчтай болжээ. 1985 онд Тайваний “ном нь хамгийн их гүйлгээтэй 10 том зохиолчийн” нэгээр шалгарсан байна. Энэ өгүүлэл бол 1984 оны 9-р сарын 24-нд АНУ-ын Айдахогийн Их Сургуульд хэлсэн үгийн бичлэг ажээ. Гол зорилго нь хятадын уламжлалт соёлын сул талыг нээн илрүүлж, түүнээс ангижрах, уламжлалаас орчин үе рүү дэвшихэд нь хятад үндэстнийг зоригжуулан урамшуулах явдал юм. Яг ийм шаардлага манай монголчуудын өмнө байгаа гэдэгт итгэнэ.

“Монголчууд бидний нэгийг нь 4000 юаниар /597 доллар/ худалдан авч, ажлаа хийлгэдэг байсан. Тэнд бидэнтэй бараг л адгуусан амьтан шиг харьцаж байсан”

Сураггүй алга болсон гэж бүртгэгдсэн Хятадын 20 ажилчин Монголд хууль бусаар аж төрж байсныг олж, удахгүй эх оронд нь буцаана гэж Улаанбаатар хот дахь Хятадын дипломат төлөөлөгчийн газраас мэдэгдсэн тухай мэдээг Хятадын “Глобал Таймс” сонины есдүгээр сарын 27-ны дугаарт нийтэлжээ.

“Энэ хэрэгт холбоотой 20 хятад ажилчин байгаа. Тэдний нэг нь ч визгүй байсан бөгөөд хууль бусаар Монгол Улсад ажиллаж байсан. Элчин сайдын яам уг хэргийг хариуцаж буй Монголын хуулийн байгууллагын удирдлагатай ярилцан хууль бус цагаач иргэдийг нутаг буцаах талаар ярилцаж байгаа” гэж Улаанбаатар хот дахь Хятадын ЭСЯ-ны консул Лю Жиминь мэдэгдсэн байна

Балбад зорчсон тэмдэглэл

Их сонирхолтой юм блогтоо орууллаа.
Миний бие угаас урд зүгрүү улсын хилийг давж үзээгүй анх удаа ийнхүү завшаан тохиож хил давахын сацуу, улс дамнан Хималайн өндөр уулсын хязгаар Балба нутгаар 2009 оны 12 сараас 2010 оны 2 сар хүртэл зорчихоор боллоо. Улсаа тунхагласан 26 ны өдөр, олон улсад транс Сибирийн төмөр зам хэмээн алдаршисан хоёр их хөршийг холбож монгол улсаар дайран өнгөрөх төмөр замаар, Улаанбаатар хотоос өглөө эрт гаран урд зүгийг чиглэвээ. Орой болоход монгол улсын торгон хил дээр ирлээ. Гадаадад зорчих үнэмлэх пайзаа шалгуулаад Хятадын харьяа болох Өвөрмонголын газар нутагт орж явчихлаа.

ХЯТАД УЛС АГУУ Ч СУПЕР ГҮРЭН БИШ

Ханаа, ямар дайн, юуны улмаас гарах бол, хэн гээч гүрэн тодрон гарч, ямар техник технологи бидний амьдралыг хэрхэн өөрчлөх бол? Америкийн Улстөр судлаач Жорж Фрийдман "XXI зууны таамаглал" хэмээн бестсэллэр номондоо эдгээр асуултад хариу өгөхийг оролджээ.

ХҮЧНИЙ ӨӨРЧЛӨЛТ

1492 онд Колумб далайн аялалд гарч, 1991 онд ЗХУ задран унасан. Энэ хоёр үйл явдлын хоорондох үеийг бодит хил хязгаар хэмээн үзэж болно. 15-р зуунаас эхлэн Европын их гүрнүүд хүн төрлөхтний түүхэнд анх даяарчилсан гёополитик системийг үүсгэсэн гэдэг. Тэр Австралийн аборигенүүдийн хувь заяаг Ирланд дахь Британий бодлогоор шийдэж, Миннесотагийн цаг агаарын байдал Францын талхны үнэд нөлөөлдөг байлаа. Гэвч тэрхүү 500 жилийн турш Европ тивийнхэн хагаралдан дайтсаар XX зуунд задран унаж, дэлхийд нөлөөлж, эзэлж байсан байр сууриа нэгэнт алдсан юм. ЗХУ нуран унасны дараа европчууд дэлхийд тэргүүлэх боломжгүй болсон гэж хэлэхэд болно.

Венесуэль ба XXI зууны социализм

Ерөнхийлөгч Уго Чавес төрийн эрхэнд гарснаас хойшхи 12 жилд Венесуэль улсын дотоодод эрс өөрчлөлтүүд гарч, тус улс олон улсын тавцан дээр байр сууриа улам бэхжүүлсээр байна. Венесуэль улс 2-р сарын 4-нд хамгийн “залуу” баяраа тэмдэглэдэг. Энэ бол 1992 оны Уго Чавес тэргүүтэй босогчдын “Боливарын хувьсгалт хөдөлгөөн-200” бүтэлгүй оролдлогын ой юм.

Нинжатай хөөрөлдсөн хагас өдөр

Сэлэнгэ аймгийн Мандал сумын Тэрэгтийн даваа орчимд хэсэг хүмүүс гар аргаар алт олборлож байна гэсэн сургаар тэдэнтэй уулзахаар зам хазайн явсаар Ялбаг гэдэг газар цөөн хэдэн хүн ажиллаж байгаатай таарсан юм. Хэд хоногийн өмнө их олон хүн байсан. Ихэнх нь хөөгдөж туугдан, зарим нь ахиухан алт гардаг газар хайн явцгаасан гэнэ.
Ер нь манай хөдөөгүүр нинжаагүй сум, газар орон гэж бараг алга. Хөдөө газар амьдрал хэцүүдэхийн хэрээр ажилгүй, орлогогүй бүхэн л Нинжа болцгоосон бололтой.
Хөдөөгийнхөн маань хэрхэн хаягдаж, цоо шинэ нийгмийн харилцаанд хөлөө олж чадахгүй хэрхэн амь тэмцэж, эрсдэж, хэлмэгдэж явааг нинжагийн амьдрал бэлхнээ харуулж байх шиг.
“- Ах нь дээр үед нэг муу жорлонгийн нүх ухах гэж ядарлаа, зүдэрлээ, өлслөө цангалаа гээл бөөн юм болдог байсан сан. Одоо бол амьдралын эрхээр өдөржин нүх ухаж амьдралаа залгуулж байна. Энэндээ ч дасчихаж дээ” -бидний яриа ингэж эхэлсэн юм.

Хятадын Глобал Таймс сонин: “Монголчууд Хятадад тийм ч таатай ханддаггүй” 环球时报 《蒙古人心态复杂看中国》

2009 оны 10 дугаар сарын 27
7 дугаар тал
Сэтгүүлч Лү Чан Ин
“Монголчууд Хятадад тийм ч таатай ханддаггүй”
Эдийн засгийн өсөлт хурдацтай байгаа ч ард түмний ойлголцол тааруу байсаар байна.
Монгол улсын нийслэл Улаанбаатар хотын хамгийн хөл хөдөлгөөнтэй газар болох Энхтайваны өргөн чөлөөгөөр алхаж байхдаа Орос үсгээс бүтсэн шинэ монгол үсгээр энд тэндгүй бичсэн эрээн мяраан хаягууд, гудамжны буланд байх Хятад загварын хуучин барилга зэрэг нь Хятад Орос хоёр том гүрний хооронд орших энэ улсыг бэлхэнээ тодорхойлоод өгөх шиг санагдлаа. Мөнхүү энэ бол Монгол улсын гадаад харилцааны олон талт бодлогын бас нэгэн илрэл болж буй мэт.

2003 оны тавдугаар сарын эхээр Бельги улсад циркт ажилладаг Чойжамцын Мөнх баатарынд Монголоос ТЕГ-ын Б.Хурц, н.Сийзхүү, н.Бат-Эрдэнэ, н.Эрдэнэбат гэдэг хүн ирсэн гэж тэндхийнхэн ярьж байсан.

Үндэсний Аюулгүй байдлын зөвлөлийн ажлын албаны дарга Б.Хурц ахлагчтай хүмүүс 2003 онд Францаас Дамирангийн Энхбатыг баривчилж авчирсан хэрэг өнөөдөр дэлхий нийтийн анхаарлыг татаж байна. Д.Энхбат агсантай хамт ажилладаг байсан монгол залуутай бид интернэтээр холбогдон, тухайн үед юу болсон талаар ярилцсан юм. Д.Энхбатыг монголчууд баривчлан саатуулсны улмаас амь насаа алдсан учир Францад амьдарч буй залуу нэрээ нууцлахыг хүссэн юм.

-Эх орноосоо гараад олон жил болж байна уу. Юун тухай ярилцахаа мэдэж байгаа учир шууд ярих сэдэв рүүгээ орох уу? -Тэгье, болно оо. Францад ирээд арав гаруй жил боллоо.

Орос-Финляндын дайн

Өмнө нь Хаант Оросын бүрэлдэхүүнд орж байсан Финлянд 1918 онд бие даасан улс болж тусгаар тогтнолоо зарласан билээ.

Дарлагдаж нухлагдсан ч өвдөг сөхрөөгүй Халимагууд

Дарагдаж нухлагдсан ч өвдөг сөхрөөгүй Халимагууд минь
Халимагийн ерөнхийлөгч Монгол улсад өнгөрсөн жил айлчилсан билээ. Уг айлчлалтай холбогдуулан "Өдрийн сонин" (№027, 028 (3104, 3105) 2009.02.02)-д Халимгийн үүх түүх, ур гарвалын тухай өгүүлсэн нэгэн чухал ярилцлагыг сэтгүүлч Д.Оюунтуяа МУБИС-ийн Монголын түүхийн тэнхимийн багш, доктор, дэд профессор На.Сүхбаатартай хийжээ. На.Сүхбаатар хилийн гадна амьдарч байгаа монголчуудын талаар түлхүү судалгаа хийдэг эрдэмтэн юм. Тиймээс энэхүү ярилцлагыг манай сонин уншигч та бүхэндээ дахин хүргэж байна.

ЗӨНЧ МУХАМЕД

Лалын шашныг ундэслэгч Мухамед бол шашны салбарт төдийгүй иргэний талбарт гарамгай амжилт гаргасан түүхэн дэх цорын ганц аугаа хүн билээ.

Нийгмийн хамгийн доод давхраанаас гаралтай боловч дэлхий нэгэн том шашны сургаалыг бий болгосон төдийгүй ер бусын амжилтанд хүрсэн улс төрийн зүтгэлтэн юм. Ертөнцийн мөнх бусыг үзүүлээд 14 зууны хугацаа өнгөрсөн ч өнөө үед түүний сургаалын нөлөө улам бүр өсөн нэмэгдсээр байна.

Худалдаа, гар урлал, боловсрол гэгээрлийн төвүүдээс алсад орших Мекка хотод 570 онд төрж зургаан настайдаа өнчирч ядуу зүдүү амьдралд өсөж том болжээ. Гэвч 25 настайдаа баян бэлэвсэн бүсгүйтзй гэрлэж материаллаг байдлаа дээшлүүлжээ.

Хүн дээр хийсэн шинжлэх ухааны хамгийн харгис 10 туршилт

Манай эрины өмнөх 4-р тооллын үед эртний Грекчүүд эдгэшгүй өвчтөн, цаазаар авахуулах ял сонссон гэмт хэрэгтэнүүд дээр туршилт хийж байсан мэдээлэл байдаг. Магадгүй дэлхий дээрх хамгийн эртний хүн дээрх туршилт нь хор байсан байж болох юм. Өстөн дайснаа чимээгүйхэн хороох зорилгоор ашиглаж байсан байх талтай. Зураг дээр 1751 онд цаазаар авахуулах ял сонссон ялтанг анагаах ухааны туршилтанд оруулж байгааг харуулжээ. Ялтанг модон ширээн дээр хэвтүүлэн амьдаар нь түүний эд эрхтэнүүдийн байрлалыг тэмдэглэн модон сийлбэр хийж байгаа аж. За ингээд хүн төрлөхтөн өөрсдийн бие махбодь дээр хийсэн шинжлэх ухааны хамгийн харгис 10 туршилтыг хүлээн авна уу.

№10 Stanford-ийн шоронгийн туршилт

Рейган бол парадокс-улстөрч, мөн "ЗХУ-ыг бут ниргэгч"

-ОХУ-ын тоймч Сергей Балмасов, Вадим Трухачев нарын нийтлэл-

2-р сарын 6-нд АНУ-ын хамгийн алдартай, агуу Ерөнхийлөгчдийн нэг Рональд Уилсон Рейганы 100 жилийн ой болж өнгөрлөө. Тэрээр Чикагогийн орчимд төрсөн бөгөөд Юрик хотын эдийн засаг, нийгмийн их сургуулийг төгссөн. Гэвч Рейган эрдэм номд нэг их шамдсангүй, мэдлэгээр ч гавьсангүй. Энэ сэдвээр тэр нэг удаа “Миний сургуулийн дүнг нууцал гэж Холбооны мөрдөх товчоонд тушаал өгч болох л байсан” хэмээн хошигносон удаатай. Рейган хожим нь Ерөнхийлөгч болоод айлчилж ирсэн Арабын шейхийг газрын зураг руу дагуулан очиж, улс орон нь хаана байгааг асуучихдаг хэнэггүй нэгэн байсан юм.

Гэмт хэрэгтний элит бүлэг

(“L’Unita, ИТАЛИ)

Ельциний отог омгийн анд нөхдөд ойр байдаг  гэмт хэрэгтний бүлэг нь маш их харгис хэрцгий бөгөөд улс төрийн хэрэгт эрээ цээргүй оролцдог Коза Ностратай ихэр мэт адил. Омгийн ахлагч нь Борис Березовский байсан бөгөөд тэр өглөө хүн алах захиалга өгчихөөд орой нь юу ч болоогүй мэт хэнэггүй царайлан  Жорж Соростой зоог барьж байх чадвартай…

Пино Арлакки (Pino Arlacci) /Европын парламентын депутат, НҮБ-ын дэд ерөнхийлөгч/

Ерөнхий сайд Бодоо, Шадар сайд Чагдаржав хоёрыг цаазлахын өмнө нүүр тулгаж байцаасан протокол

Цэргийн зөвлөлийн гишүүн сайд жанжин Д.Сүхбаатарын тушаалаар Ерөнхий сайд Ардын намын дэд дарга Бодоо, Тэргүүн шадар сайд Чагдаржав нарыг баривчлан сургагч Сорокин дөрвөн удаа эрүүдэн байцаасан байдаг. Ардын намын анхны Ерөнхий сайд асан Бодоо нарт хилс хэрэг тулган байцаасан протоколынхоо төгсгөлд гарын  үсэг зуруулалгүй хурууны хээг нь даруулсан байх юм. Энэ удаад элдвийг нуршилгүй Бодоо,Чагдаржав нарыг
нүүрэлдүүлэн байцаасан түүхэн баримтыг толилуулъя.
Бодоо нарт тулгасан ял нь Богдтой найз нөхрийн холбоотой. Дамбийжанцан лугаа харилцсан. Улаан намын ноёрхлоос татгалзаж Англи лугаа адил засаглалыг байгуулахыг санаархсан, Ардын засгийг устгах гэсэн, Автономит засгийг тогтоохыг санаархсан. Америкийн элчинд захидал бичсэн, Цагаан намын цэргийнхэнтэй сүлбэлдсэн зэрэг үндэслэлээр ял тулгаж цаазалсан байна.
Нүүрэлдүүлсэн байцаалт

Хилсээр цаазлагдсан "Шилэн" Дамдин

"Шилэн" Дамдин гэж хэн байв?   
 Уугуул нутаг нь Дорнод аймаг, Чойбалсан сум. Халх аялгаар ярьдаг  залуу байв.
 Багадаа хот орж ирээд мал эмнэлгийн техникум төгсч, малын эмч болсон аж.  Сургуульд  байхаасаа их сэр­гэлэн цовоо, биеийн тамир спорт, урлагийн авьяастай юм юманд оролцдог спортын чиглэлээр су­ралцаж байсан байна. Зарим хүн Дамдинг биеийн тамир спортын дээд сургуульд яваад хоёр дахь жилээсээ хөөгдөж ирсэн гэ­дэг. Зарим нь биеийн тамир спортын чиглэлээр курст суралцаж төгссөн гэдэг. Юу­тай ч тэр үеийн Европын соёлыг гайхалтай сайн эзэмш­сэн, орос хэлээр чөлөөтэй ярьдаг хүн байв.

Д.Сүхбаатар ба шагнал

1921 оны Үндэсний ардчилсан хувьсгалын үр дүнд Ардын эрхэт хэмжээт цаазат Засгийн газар тогтсон түүхтэй. Энэ түүхэн үйл хэргийг гагцхүү Д.Сүхбаатартай холбон, түүний гавъяа зүтгэлийг өрөөсгөлөөр хэт үнэлдэг байлаа.
Тухайн үедээ Монгол оронд үндэс­ний засаглалын гурван төв, улс ор­ны удирдлагын 3 багана буй бол­сон байсан юм. 1) Намын (Солийн Данзан), 2)Засгийн (Догсомын Бодоо), 3)Цэргийн (Дамдины Сүх­баатар) гэсэн гурвалсан бүтэц бай­жээ. Бас дөрөв дэх төв нь шашин төрийг хослон баригч, наран гэ­рэлт, түмэн наст Богд Жавзандамба, түүний шадар хүмүүс, ойрын хүрээ­лэгчид байсан юм.